Μια συνάντηση από τα παλιά μέσω της MID

 

 

Το Brexit μια στρατηγική ήττα της Γερμανίας και των ΗΠΑ

Επιμέλεια:+Γεωργίου Παπαθανασίου

 

Το Brexit αποτέλεσε το αποκορύφωμα μιας περιόδου αλλεπάλληλων πληγμάτων στην παγκοσμιοποίηση, κατεξοχήν σ’ ό,τι αφορά στην Ευρώπη: Η κρίση στην Ιβηρική χερσόνησο που οδηγεί σε δεύτερες εκλογές στην Ισπανία, η παρ’ ολίγον εκλογή ακροδεξιού προέδρου στην Αυστρία, η άνοδος της ακροδεξιάς «Εναλλακτικής για την Γερμανία», της Μαρίν Λεπέν στην Γαλλία, η εκλογή δημάρχων των «Πέντε αστέρων» στη Ρώμη και το Τορίνο, το μεγάλο κοινωνικό κίνημα που συγκλονίζει τη Γαλλία εδώ και τρεις σχεδόν μήνες, γνώρισαν την κορύφωσή τους με την ψήφο των Βρετανών υπέρ του Brexit.

 

Πρόκειται για ένα ράπισμα σ’ αυτό που αποκαλούμε παγκοσμιοποίηση· ένα ράπισμα που προήλθε από τα λαϊκά στρώματα και τους περιθωριοποιημένους πολίτες της Βρετανίας. Τα στοιχεία είναι αδιάσειστα και αμάχητα: Στα κέντρα των μητροπόλεων, κατεξοχήν του Λονδίνου, αλλά και στο Μάντσεστερ και το Λίβερπουλ, υπερψηφίστηκε η παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ένωση – μάλιστα στο κέντρο του  Λονδίνου το «Παραμένω» συγκέντρωσε το 75% των ψήφων και στο ευρύτερο μητροπολιτικό Λονδίνο το 59%. Αντίθετα, στις υποβαθμισμένες περιοχές που πλήττονται από την αποβιομηχανοποίηση και αντιμετωπίζουν πολύ πιο έντονα τον ανταγωνισμό των μεταναστών, το «Αποχωρώ» ξεπέρασε το 60%, συχνά ακόμα και το 70%. Και τα αποτελέσματα θα ήταν ακόμα πιο σαρωτικά εάν οι Σκωτσέζοι και οι Βορειο-ιρλανδοί δεν ψήφιζαν υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε. εξαιτίας της αντίθεσής τους με την αγγλική κυριαρχία!

 

 Στην πραγματικότητα δηλαδή, το 60% των ψηφοφόρων της Αγγλίας και της Ουαλίας ψήφισε μαζικά υπέρ της εξόδου, όταν μάλιστα ληφθεί υπόψη και το υψηλό σχετικά ποσοστό της εκλογικής συμμετοχής. Δηλαδή, οι Άγγλοι πολίτες των λαϊκών στρωμάτων απάντησαν με τον τρόπο τους στην παγκοσμιοποίηση που είχε εγκαινιαστεί πάνω στις πλάτες τους από την Μάργκαρετ Θάτσερ.

 

Η διχοτόμηση ανάμεσα σε ένα παγκοσμιοποιημένο Λονδίνο όπου ήδη ο πληθυσμός αγγλικής καταγωγής αποτελεί μειοψηφία και τη «βαθειά Αγγλία» της περιφέρειας, αγγίζει πλέον τα όρια της κοινωνικής έκρηξης. Επιβεβαιώθηκε και εδώ, αυτό που είχε διαπιστωθεί πρόσφατα και στις Περιφερειακές Εκλογές της Γαλλίας. Στο Παρίσι, το Εθνικό Μέτωπο έφτασε μόλις το 14% των ψήφων, ενώ στις πιο υποβαθμισμένες περιφέρειες πλησίασε το 40%! Δηλαδή, οι μητροπολιτικές περιοχές, –όπως έχουν καταδείξει και όλες οι σύγχρονες κοινωνιολογικές μελέτες– συγκεντρώνουν την αστική τάξη, τα ανώτερα μεσαία στρώματα και τους μετανάστες, που αποτελούν το υπηρετικό και βοηθητικό προσωπικό τους, ενώ η εγχώρια εργατική τάξη και τα κατώτερα μικροιδιοκτητικά στρώματα εξορίζονται κυριολεκτικώς από τις μητροπόλεις –γι’ αυτό εξάλλου θα αρκούσε το δυσθεώρητο ύψος των ενοικίων.

 

Αυτό λοιπόν συνέβη και στο Λονδίνο. Εξ ου και η συνεύρεση των ολιγαρχών της παγκοσμιοποίησης, του Κάμερον, του Σόρος, και του Γκέλντοφ, με το Εργατικό Κόμμα και τους οπαδούς των «ανοικτών συνόρων» για τους μετανάστες. Πρόσφατα στη Γερμανία, η Ένωση Γερμανών Βιομηχάνων, η κα Μέρκελ και οι… Πράσινοι υπήρξαν οι πλέον διαπρύσιοι υποστηρικτές της εισόδου εκατομμυρίων μεταναστών και προσφύγων, ως απάντηση στις ελλείψεις εργατικού δυναμικού της Γερμανίας. Πράγματι το μεταναστευτικό ζήτημα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο βρετανικό δημοψήφισμα. Η σαρωτική εκλογή του Σαδίκ Καν ως δημάρχου του Λονδίνου, οδήγησε ως μπούμερανγκ στην… επικράτηση του Brexit, διότι έπεισε τους Άγγλους πολίτες της περιφέρειας ότι έχουν απολέσει την εθνική τους κυριαρχία, μια και η πρωτεύουσά τους κυβερνάται από έναν πακιστανικής καταγωγής μουσουλμάνο. Όταν μάλιστα το στρατόπεδο της παραμονής στην Ε.Ε. χρησιμοποίησε τον ίδιο άνθρωπο ως ηγετική μορφή της εκστρατείας υπέρ της παραμονής, απέναντι στο Μπόρις Τζόνσον και τον Νάιτζελ Φάρατζ!

 

Και όντως, για τα λαϊκά στρώματα δεν ισχύει μια επιλεκτική αντιμετώπιση της παγκοσμιοποίησης, τέτοια που προτείνουν και προωθούν βλακωδώς και ατελέσφορα οι περισσότερες αριστερές πολιτικές δυνάμεις της Ευρώπης και προφανώς και της Μ. Βρετανίας. Διότι δεν είναι δυνατόν να αντιστρατεύεσαι την παγκοσμιοποίηση σε ό,τι αφορά την απελευθέρωση των αγορών, την κατάργηση κάθε προστασίας, την αποδυνάμωση των δικαιωμάτων των εργαζομένων κ.λπ. και ταυτόχρονα να την υπερασπίζεσαι σ’ ό,τι αφορά στο άνοιγμα των συνόρων και της αγοράς εργασίας, τις ξένες μεταναστευτικές ροές, που επιτείνουν την ανεργία, την μαύρη δουλειά, και την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων. Και μάλιστα, να εγκαταλείπεις τα λαϊκά στρώματα των μισθωτών και των μικρομεσαίων στα χέρια της ακροδεξιάς που στη Γαλλία με το Εθνικό Μέτωπο ή στην Αγγλία με τον Φάρατζ έχουν μεταβληθεί από κοινωνιολογική άποψη στα κατεξοχήν «λαϊκά» κόμματα των χωρών τους. Αυτό λοιπόν που ηττήθηκε είναι η παγκοσμιοποίηση και ο κοσμοπολιτισμός, τόσο της νεοφιλελεύθερης δεξιάς όσο και της πολιτισμικά φιλελεύθερης αριστεράς που είναι υπεύθυνοι για την άνοδο των κοινωνικών ανισοτήτων και την αποσύνθεση του κοινωνικού κράτους. Γι’ αυτό, και καθόλου παράδοξα εν τέλει, Κάμερον και Κόρμπιν βρίσκονταν στο ίδιο στρατόπεδο.

 

Αν όμως πρόκειται για μια ηχηρή ήττα της παγκοσμιοποίησης και του πολυπολιτισμού, εκείνοι που την βιώνουν και θα την βιώσουν περισσότερο οδυνηρά στο γεωπολιτικό επίπεδο και στους σχεδιασμούς τους, είναι η Γερμανία και οι ΗΠΑ ταυτόχρονα.

 

Η ήττα του Σόϊμπλε

Ως προς τη Γερμανία νομίζω ότι είναι προφανές. Και μάλιστα, πρόκειται για ένα διπλό χαστούκι στην πολιτική της. Πρώτο και κύριο, διότι απεδείχθη πως η επιβολή μιας γερμανόπνευστης  παγκοσμιοποιτικής λιτότητας  πάνω στο σύνολο της Ε.Ε., επιταχύνει και κορυφώνει τις φυγόκεντρες τάσεις. Οι Άγγλοι, δεν είναι διατεθειμένοι μετά από δύο παγκόσμιους πολέμους να ανεχθούν την υποταγή τους στο dictat του Σόιμπλε.

 

Παράλληλα, η γερμανική πολιτική, τη στιγμή που έσπρωχνε τη Μ. Βρετανία στην έξοδο, έχανε ταυτόχρονα και τον κυριότερο σύμμαχό της στο εσωτερικό της Ε.Ε., όσο παράδοξο και αντιφατικό και αν φαίνεται αυτό. Διότι, η Αγγλία του Κάμερον, ήταν ο κύριος υποστηρικτής των πολιτικών του Σόιμπλε στην ΕΕ, πράγμα που είχε διαπιστωθεί και στην περίπτωση της Ελλάδας, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια της κρίσης, όταν η Βρετανία πρωτοστατούσε σε ανθελληνισμό.

 

Και προφανώς η απώλεια της «Μ. Βρετανίας του Κάμερον» από τη «Γερμανία της Μέρκελ», δεν θα οδηγήσει, όπως φαντάζονται μερικοί, σε μια περισσότερο γερμανική Ευρώπη, αλλά θα παροξύνει αντίθετα τις αντιθέσεις με τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία, αν μάλιστα και οι Ποδέμος βρεθούν μεθαύριο στην κυβέρνηση. Διότι, η απειλή ενός Frexit, (δηλαδή της εξόδου της Γαλλίας)  ή μιας αντίστοιχης κίνησης της Ιταλίας, θα υποχρεώσει τις ελίτ αυτών των χωρών σε αναδίπλωση ως προς τις πολιτικές λιτότητας, και σε αναπόφευκτη σύγκρουση με τη Γερμανία. Το Brexit δεν θα ενισχύσει σε καμία περίπτωση την συνοχή της Ευρώπης, αλλά αντίθετα θα την αποδυναμώσει δραματικά και η Γερμανία υπό τις παρούσες συνθήκες, δεν θα μπορεί να αποδεχθεί να συνεχίσει αμέριμνη  μια πολιτική που θα επιδεινώσει την αποσύνθεση της Ευρώπης υπό την ηγεσία της διότι αυτή θα χρεωθεί αποκλειστικά στην ίδια και θα υποβαθμίσει το διεθνές της κύρος.

 

Ήττα του ευρωατλαντισμού

 

Ο δεύτερος μεγάλος ηττημένος του Brexit, εκτός από το Σίτυ του Λονδίνου και τον Σόιμπλε, είναι προφανώς οι ΗΠΑ και η ευρωπαϊκή στρατηγική τους. Οι ΗΠΑ, τα τελευταία χρόνια, είχαν αναπτύξει με σχετική επιτυχία μία στρατηγική αποδυνάμωσης της Ευρώπης ως ανεξάρτητης γεωπολιτικής οντότητας, μέσω της διαιώνισης της ελληνικής κρίσης, την οποία υποδαυλίζει συστηματικά το ΔΝΤ, και προπαντός μέσω της αποκοπής της Ευρώπης από τη μόνη πιθανή στρατηγική της εταίρο τη Ρωσία. Τωόντι, η Ευρώπη σε συνεργασία με τη Ρωσία δεν θα είχε πλέον ανάγκη την προστασία των ΗΠΑ,  θα ήταν αυτοδύναμη στο πεδίο των πρώτων υλών, του στρατηγικού βάθους και των αμυντικών δυνατοτήτων. Γι’ αυτό, από το 1945 και μετά, η αμερικανική πολιτική επιδιώκει προνομιακά την αποκοπή της Ρωσίας από την υπόλοιπη Ευρώπη.

 

Μέσα από την ουκρανική κρίση, και ό,τι επακολούθησε, φάνηκε να πετυχαίνει τους στόχους της και να ορθώνει ένα νέο «παραπέτασμα» –αυτή τη φορά με δική τους ευθύνη αποκλειστικά–, ανάμεσα στην Ευρώπη και τη Ρωσία. Αυτός ο στρατηγικός αποκλεισμός της Ρωσίας από την ευρωπαϊκή γεωμετρία, ενισχύει εκ του αντιθέτου, το σενάριο της δημιουργίας ενός κοινού ευρωατλαντικού πόλου, το οποίο προωθεί μετ’ επιτάσεως η αμερικανική πολιτική. Και σε μια τέτοια στρατηγική το βασικό όπλο των ΗΠΑ στο εσωτερικό της Ευρώπης, ήταν η παρουσία μιας Μ. Βρετανίας, άρρηκτα δεμένης οικονομικά, πολιτικά και πολιτισμικά με την υπερατλαντική… θυγατέρα της.

 

Οι ΗΠΑ με δούρειο ίππο τη Βρετανία προσπαθούν να ολοκληρώσουν στο οικονομικοπολιτικό πεδίο αυτό που είχαν επιτύχει στο στρατιωτικοπολιτικό με το ΝΑΤΟ μετά το 1945. Εάν η Ευρώπη πάρει τον δρόμο της Ατλαντικής Οικονομικής Ένωσης, τότε θα μπορεί να οικοδομηθεί ένα λίγο πολύ ενιαίο δυτικό σύστημα, ικανό να αντιμετωπίσει την Κίνα και τη Ρωσία. Έτσι εξάλλου η Ρωσία θα αναγκαστεί να στραφεί προς τα ανατολικά –προς την Κίνα και το Ιράν–,  εγκαταλείποντας την ευρωπαϊκή της ταυτότητα και φιλοδοξίες.

 

Κατά συνέπεια, το Brexit αποτελεί ένα καίριο πλήγμα στην αμερικανική στρατηγική, όχι μόνον γιατί και οι δύο αγγλοσαξωνικές χώρες θα βρεθούν εκτός οικονομικών δεσμών με την Ε.Ε., αλλά και διότι θα ενισχύσει τον πειρασμό για μια νέα ευρωπαϊκή γεωμετρία με κάποιας μορφής προσέγγιση με τη Ρωσία. Οι ΗΠΑ και η κα Μέρκελ, στην αμέσως προηγούμενη περίοδο προσπαθούσαν, στο αναγκαίο άνοιγμα προς ανατολάς της Ευρώπης, να υποκαταστήσουν την Ρωσία με την Τουρκία. Αρκεί να κοιτάξει κανείς τον χάρτη για να πειστεί. Οι Αγγλοσάξωνες, ακολουθούσαν, εδώ και πολλούς αιώνες, εκτός από ελάχιστες στιγμές, την ίδια στρατηγική: Αποκλεισμός της Ρωσίας, προσέγγιση με την οθωμανική Τουρκία. Σήμερα όμως, αυτή η προσέγγιση μοιάζει πιο δύσκολη. Διότι η Τουρκία τείνει να ταυτιστεί με μια ανερχόμενη οικονομική και πολιτική δύναμη, δηλαδή την μουσουλμανική Ανατολή και επομένως η προσέγγιση με τη Ρωσία, χωρίς μάλιστα το αγγλικό «μπουλντόκ» θα εμφανίζεται πολύ πιο φυσιολογική και εφικτή…

 

 Δεν θα μας πέσει ο ουρανός στο κεφάλι

Τέλος, δεν μπορούμε παρά να σημειώσουμε, –έστω και επιγραμματικά σε αυτή την πρώτη αποτίμηση–  τις επιπτώσεις του Brexit για την Ελλάδα και την Κύπρο. Κατ’ αρχάς, και σ’ ένα πρώτο επίπεδο, αυτή η εξέλιξη δίνει κουράγιο στους Έλληνες που διαπιστώνουν πως τίποτε δεν είναι αδύνατο, αρκεί να αποτελεί λαϊκή βούληση και να στηρίζεται σε πραγματικές δυνατότητες. Οι καταπτοημένοι πολίτες του «προτεκτοράτου» του Νότου –και δεν περιμέναμε τον Ιγκλέσιας να μας το πει– διαπιστώνουν έμπρακτα πως ο Σόϊμπλε και οι εκβιασμοί του δεν είναι πάντοτε νικηφόροι. Και το Brexit προσφέρει, άμεσα τουλάχιστον, κάπως περισσότερες δυνατότητες αυτονομίας, μια και οι Γερμανοί δεν θα μπορούν να εκβιάσουν στον ίδιο βαθμό την Ελλάδα, τη στιγμή που στην ΕΕ θα εξελίσσονται οι διαδικασίες για την έξοδο της Βρετανίας. Επί πλέον ανοίγει μεγαλύτερες δυνατότητες για προσέγγιση με τη Ρωσία, ζωτικής σημασίας εξέλιξη για μας.

 

 Παρότι κάθε αποσταθεροποίηση αποτελεί κίνδυνο για χώρες που όπως εμείς εξαρτιόμαστε υπερβολικά από τις γεωπολιτικές εξελίξεις, οι κίνδυνοι είναι μάλλον μετρήσιμοι και ελέγξιμοι· εξάλλου η αποδόμηση της «γερμανικής Ευρώπης» δεν είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί χωρίς να υπάρξουν και  κάποιες αναταράξεις.

 

Ας μην παίρνουμε λοιπόν υπερβολικά υπόψη τους λυγμούς όσων κλαυθμηρίζουν πως η έξοδος της Μ. Βρετανίας θα είναι καταστροφή για μας. Οπωσδήποτε θα υπάρχουν και κάποιες άμεσες αρνητικές συνέπειες. Αλλά οι θετικές ίσως είναι περισσότερες. Και αν υπάρχουν προβλήματα στην παρουσία των Ελλήνων εφοπλιστών στο Σίτυ του Λονδίνου, θα είναι ίσως ευκαιρία για κάποιους από αυτούς να υποχρεωθούν να μετεγκατασταθούν στον Πειραιά! Ή για την αυξημένη  δυσκολία των Ελληνοκυπρίων να μετακινούνται στο Λονδίνο θα μπορούσε να ενισχυθεί η παρουσία τους και η μετακίνησή τους… στην Αθήνα.

 

Τέλος σε σχέση με το Κυπριακό, είναι προφανές πως μεσοπρόθεσμα, τουλάχιστον, θα μειωθούν οι δυνατότητες εκβιασμού των Εγγλέζων για την αποδοχή ενός νέου σχεδίου Ανάν στο εσωτερικό της ΕΕ, ενώ η μείωση των οικονομικών σχέσεων Βρετανίας-Κύπρου και η αποδυνάμωση του «βρετανικού λόμπι» στο εσωτερικό των κυπριακών ελίτ, μάλλον θετικές συνέπειες θα έχει για την ανεξαρτησία της Κύπρου.

 

Εν κατακλείδι

Η παγκοσμιοποίηση και οι μηχανισμοί της έχουν εισέλθει σε κρίση, κατ’ αρχάς  στην Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως (αρκεί να δούμε το φαινόμενο Τραμπ στις ΗΠΑ). Αυτό το κύμα που ξεκίνησε με τον Ρήγκαν και τη Θάτσερ σε ΗΠΑ και Μ. Βρετανία, και ανέσκαψε ολόκληρο τον πλανήτη, πλησιάζει στην εξάντλησή του. Οι ίδιοι οι λαοί των δυτικών χωρών, που σε μια πρώτη περίοδο διέκειντο ευνοϊκά στην παγκοσμιοποίηση, διότι τους προσέφερε φθηνότερα προϊόντα, ευκολίες μετακίνησης, και πολιτισμικό κοσμοπολιτισμό (από τις διακοπές στην Ταϊλάνδη, μέχρι τα παγοδρόμια στην… Ντόχα), σήμερα, αρχίζουν να εισπράττουν την αρνητική όψη του νομίσματος:

 

Α. Τα φθηνά καταναλωτικά προϊόντα, οδήγησαν σε ηγεμονία της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία, και σε αξεπέραστη κρίση σ’ όλες τις δυτικές οικονομίες – που πιθανότατα θα γνωρίσει μια νέα έξαρση μετά το Brexit.

 

Β. Παρατηρήθηκε μια δραματική επιδείνωση των κοινωνικών ανισοτήτων στην καρδιά των μητροπόλεων. Έτσι, επί παραδείγματι, στις ΗΠΑ το πραγματικό εισόδημα των μισθωτών μειώνεται διαρκώς από τη δεκαετία του 1970 μέχρι σήμερα, ενώ οι κοινωνικές ανισότητες στο σύνολο της Δύσης, όπως καταδεικνύονται και από το βιβλίο του Τομά Πικετί, Το Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα, έχουν επιστρέψει στα επίπεδα των αρχών του 20ού αιώνα.

 

Γ. Τέλος, όπως φαίνεται καθαρά στην Ελλάδα, αλλά και στην Ισπανία, την Ιταλία και την Γαλλία, η κρίση αγγίζει πλέον και τα μεσαία στρώματα, αφαιρώντας την πλειοψηφία από τα φιλο-παγκοσμιοποιητικά κόμματα. Γι’ αυτό, και μπαίνουμε σε μία περίοδο γενικευμένης κρίσης του παλαιού πολιτικού συστήματος και την ανάδειξη νέων πολιτικών σχηματισμών, είτε προς τα δεξιά, στις χώρες του Βορρά είτε προς τα αριστερά –στις χώρες του Νότου– που έρχονται να αμφισβητήσουν την τάξη της παγκοσμιοποίησης. Το Brexit υπήρξε ακριβώς αποτέλεσμα αυτών των διαδικασιών και ταυτόχρονα παράγοντας μεγέθυνσής τους.

 

Στο εξής, η κρίση της παγκοσμιοποίησης θα προσλάβει ευρύτερες διαστάσεις, και μια όντως Ενωμένη Ευρώπη, θα μπορέσει να υπάρξει μόνο εάν πραγματοποιηθεί μια στροφή προς την αυτοδυναμία και τον σεβασμό  όλων των χωρών, καθώς και προς την ολοκλήρωσή της, δηλαδή προς μια Ευρώπη «από τον Ατλαντικό ως τα Ουράλια». Μόνο αυτή  θα της διασφαλίσει ισοτιμία στο εσωτερικό και αυτοδυναμία στο εξωτερικό.

 

 Οι Ευρωπαίοι πολίτες δείχνουν κάθε μέρα όλο και περισσότερο πως τις μόνες υπερεθνικές ενώσεις που θα μπορούσαν να αποδεχτούν είναι εκείνες που θα σέβονταν το δικαίωμά τους να παίζουν αποφασιστικό ρόλο στις αποφάσεις. Αντίθετα, η Ευρώπη των δύο τελευταίων δεκαετιών, και εσχάτως η «γερμανική Ευρώπη», προσπαθούν δια της βίας να υποτάξουν τους ευρωπαϊκούς λαούς κάτω από τη φτέρνα των τραπεζών και του πολυεθνικού κεφαλαίου, κάτι που σήμερα όχι μόνον δεν είναι επιθυμητό και ανεκτό από τους λαούς, αλλά ούτε καν είναι  εφικτό.

 

Αυτό που καταδεικνύει το Brexit –ως ο έσχατος κρίκος της αλυσίδας που περιγράψαμε και σίγουρα θα ακολουθήσουν και άλλοι–,  είναι πως οι ευρωπαϊκοί λαοί, όπως δεν ανέχθηκαν τα πάντσερ του Χίτλερ δεν είναι διατεθειμένοι να κυκλοφορούν όλοι με… Φολκς Βάγκεν.

Ἡ δοξολογικὴ κατανόηση τῆς ζωῆς

 

Ἀρχιεπίσκοπος Ἀλβανίας Ἀναστάσιος

 

Ὅταν χρησιμοποιοῦνται ἐκφράσεις καὶ ἔννοιες, ὅπως «δόξα τῷ Θεῷ», «δοξολογικὴ στάση», «εἰς δόξαν Θεοῦ», οἱ περισσότεροι συνήθως σκέπτονται κάτι ποὺ προσφέρεται στὸ Θεό, μιὰ ὑμνολογικὴ στάση, κάτι ποὺ γίνεται γιὰ τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ. Ἡ παράλληλη χρησιμοποίηση τῆς λέξεως δόξα γιὰ θέματα τοῦ ἀνθρωπίνου βίου ἔχει συμβάλει στὴν ἀλλοίωση τοῦ ἀρχικοῦ βιβλικοῦ νοήματος. Μερικοὶ μάλιστα διερωτῶνται, τί ἀνάγκη ἔχει ὁ ἀνενδεὴς Κύριος τοῦ σύμπαντος νὰ τοῦ ἀναπέμπουν τὰ πλάσματά Του δόξα; Ἐν τούτοις, ἡ ἔννοια, τὸ μήνυμα καὶ ἡ ἐπικαιρότητα τῶν ἀληθειῶν ποὺ σχετίζονται μὲ τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ εἶναι πολὺ εὐρύτερα καὶ βαθύτερα καὶ ἔχουν πολύμορφες συναρτήσεις γιὰ τὴ ζωὴ καὶ τὴν ἱεραποστολή.

Ἡ ὀρθὴ δοξολογία δὲν εἶναι κάτι ποὺ περιορίζεται στὴν τιμὴ ποὺ ἀναπέμπομε στὸν Θεό, στὸν ὕμνο καὶ στὸν αἶνο, στὴ διακήρυξη τῆς ἐξουσίας καὶ τῆς μεγαλοσύνης Του. Στὴ μετάφραση τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἀπὸ τοὺς Ο΄, ἡ λέξη δόξα χρησιμοποιήθηκε γιὰ νὰ ἀποδώσει τὴν ἑβραϊκὴ ἔννοια τοῦ «καμπόδ», ὅρου ποὺ ἐνῷ ἀρχικὰ περιέχει τὴν ἰδέα τοῦ βάρους, τελικὰ καθορίζει τὸν τρόπο, τὴ λαμπρότητα, τὴ λάμψη μὲ τὴν ὁποία ἀποκαλύπτεται ὁ ἀπρόσιτος Θεός. Σ’ αὐτὴ τὴ γραμμὴ τῆς φανερώσεως τοῦ Θεοῦ κινοῦνται καὶ οἱ ἔννοιες μὲ τὶς ὁποῖες χρησιμοποιεῖται ὁ ὅρος δόξα στὴν Παύλειο καὶ Ἰωάννειο θεολογία τῆς Καινῆς Διαθήκης.

 

Α΄. Βιβλικὴ θεμελίωση

Μία ἀπὸ τὶς ἀφετηριακὲς ἀλήθειες τῆς πίστεώς μας τονίζει ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι ἀκατάληπτος καὶ ἀπρό­σιτος στὴν οὐσία. Αὐτὸ ἀποτελεῖ βασικὴ δυσκολία στὴ μετάδοση καὶ ἀποδοχὴ τοῦ εὐαγγελικοῦ μηνύμα­τος στὴ διαδρομὴ τῶν αἰώνων, ἰδιαίτερα στὴν ἐποχή μας, ὅπου ὁ σύγχρονος τεχνολογικὸς καὶ ἠλε­κτρονικὸς πολιτισμὸς προβάλλει τὴν ἀπαίτηση γιὰ κατανόηση καὶ ἐξερεύνηση κάθε πραγματικότητος. Ἡ βιβλικὴ ὅμως ἀποκάλυψη ὑπερ­βαίνει τὸ ἀδιέξοδο τῆς πρώτης αὐτῆς θέσεως γιὰ τὸ ἀκατάληπτο τοῦ Θεοῦ μὲ τὴ σαφῆ ἐξαγγελία τοῦ γεγονότος ὅτι, ἐνῶ ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ παραμένει ἀκατανόητη καὶ ἄγνωστη, ἐν τούτοις ἡ παρουσία Του γίνεται αἰσθητὴ στὸν κόσμο, στὸ σύμπαν, μὲ τὴ φανέρωση τῆς δόξης Του. Ὅταν ὁ Θεὸς ἀποκαλύ­πτεται στὶς διάφορες περιπτώσεις θεοφανειῶν, δὲν γίνεται γνωστὴ ἡ οὐσία Του, ἀλλ’ ἡ δόξα Του· διότι μόνο αὐτὸ εἶναι σὲ θέση νὰ ἀντιλη­φθεῖ καὶ αἰσθανθεῖ ὁ πεπερασμένος ἄνθρωπος. Πρόκειται γιὰ τὴ θέρμη μιᾶς θεϊκῆς παρουσίας, ἀσυλλή­πτου, ἀπροσίτου, ἀλλὰ ἄμεσα αἰ­σθητῆς. Πρόκειται γιὰ τὴ δυναμική, δημιουργική, μεταμορφωτικὴ ἐνέρ­γεια τῆς ὑπερουσίου Τριάδος. Ἡ δόξα τοῦ τριαδικοῦ Θεοῦ ἀγκαλιά­ζει τὸ σύμπαν, «τὰ πάντα», τὰ φέρνει μέσα στὴν περιοχὴ τῆς ἀγά­πης καὶ τῆς λυτρωτικῆς χάριτός Του. Καὶ μένει στὴν ἀπεραντωσυνη τῆς αἰωνιότητος· κι ὅταν ὃ χρόνος καταργηθεῖ.

Τὸ κρίσιμο σημεῖο τοῦ ἀκατάλη­πτου καὶ φανερουμένου μὲ δική Του πρωτοβουλία Θεοῦ προσπάθη­σε νὰ φωτίσει λίγο ἡ πατερικὴ σκέψη μὲ τὴ διάκριση οὐσίας καὶ ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ. Ἀπὸ τὸ Μεγάλο Βασίλειο μέχρι τὴ συστηματικότερη ἐπεξεργασία τοῦ θέματος ἀπὸ τὸ Γρηγόριο Παλαμᾶ, ἡ ἀνατολικὴ χριστιανικὴ σκέψη διακρίνει σταθε­ρὰ μεταξὺ κτιστοῦ σύμπαντος καὶ ἀκτίστων ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ. Ὁ «ὑπερούσιος» Θεὸς δὲν ταυτίζεται μὲ ὁποιαδήποτε κτιστὴ ἀντίληψη καὶ ἰδέα, ὅπως ἡ φιλοσοψικὴ ἔννοια τῆς οὐσίας. Αὐτὸ ποὺ τελικὰ εἶναι σὲ θέση νὰ ἀντιληφθεῖ ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἀπόστα­ση μεταξὺ πλάσματος καὶ δημιουργοῦ παραμένει ἀπροσμέτρητη. Ὁ λόγος περὶ Θεοῦ σὲ ἐσχάτη ἀνάλυ­ση εἶναι λόγος περὶ τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία ἐκφράζει ταυτόχρο­να τὴν ἀπροσμέτρητη ἀπόσταση, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐγγύτητά Του.

Ὅ,τι γνωρίζουμε γιὰ τὸ μυστή­ριο τοῦ Θεοῦ, γιὰ τὸ εὐαγγελικὸ μήνυμα γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ ἀνθρώ­που σχετίζεται στὴ βάση του μὲ τὴ φανέρωση τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ αὐθεντικότερη μορφὴ καὶ προσφορά του παραμένει ἡ δοξαστική. Ἀλλὰ καὶ ὁ προσφυέστερος στοχασμὸς γιὰ τὸ νόημα καὶ τὸν τρόπο μεταφορᾶς αὐτοῦ τοῦ μηνύματος εἶναι ὁ δοξολογικός. Δὲν πρόκειται τόσο γιὰ μέθοδο, ὅσο γιὰ στάση σκέψεως, διαθέσεως καὶ ζωῆς, πρὸ τοῦ ἀπροσίτου μυστηρίου τοῦ αἰωνίου Θεοῦ. Ἡ ὀρθὴ κατανόηση τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, ἡ ὀρθὴ βίωσή της καὶ μετάδοση ἀποτελοῦν κεντρικὰ ἐνδιαφέροντα τοῦ ὀρθοδόξου Χριστιανισμοῦ καὶ ἀξί­ζει ἀναλυτικότερα νὰ προσεγγίσου­με τὸ βιβλικὸ θεμέλιό της.

2. Ἀφετηρία τῆς χριστιανικῆς ἐμπειρίας καὶ στήριγμα αἰσιοδοξίας καὶ ἐλπίδος εἶναι ἡ πραγματικότητα ὅτι ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ ἁπλώνεται σ’ ὅλο τὸν κόσμο. Ὅσο ἀπρόσιτη καὶ ὑπερβατικὴ εἶναι ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ, τόσο οἱ ἐνέργειες τῆς θείας οὐσίας, ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ, ἀγκαλιάζουν τὸ σύμπαν. Μὲ δυναμικό, ποιητικὸ τρόπο μᾶς βεβαιώνει ἡ Γραφὴ γι’ αὐτὴ τὴν ἀλήθεια: «Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ» (Ψαλμ. 18:1). Ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος τὸ θάμβος καὶ τὸ δέος πρὸ τοῦ μυστηρίου τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ, καὶ ἀπὸ τὸ ἄλλο ἡ βεβαιότητα ὅτι ἡ δόξα Του διαχέε­ται καὶ γεμίζει τὸν οὐρανὸ καὶ τὴ γῆ, κάθε μορφὴ ζωῆς καὶ ὑπάρξεως. «Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος, Κύριος Σαβαώθ, πλήρης πᾶσα ἡ γῆ τῆς δόξης αὐτοῦ» (Ἠσ. στ΄ 3).

Ἡ τραγωδία τοῦ κόσμου ἀρχίζει ὅταν μὲ τὴν ἐγωιστικὴ χρήση τῆς ἐλευθερίας τῶν λογικῶν ὄντων (ἀρχικὰ τμήματος τοῦ ἀγγελικοῦ κόσμου καὶ κατόπιν τοῦ πρώτου ἀνθρωπίνου ζεύγους) σκιάζεται ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ. Ἐξακολουθεῖ νὰ ἀκτινοβολεῖ ἡ λάμψη της, ἀλλὰ ἡ τύφλωση καὶ ἡ σύγχυση, ποὺ προ­κάλεσε ἡ ἁμαρτία ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἔκρηξη ἰδιοτέλειας καὶ ἐγωπάθειας, σὰν μολυσμένο σύννεφο παρεμ­βάλλεται ἀνάμεσα στὴν πραγματι­κότητα τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν ἀνθρώπινη συνείδηση, ποὺ εἶναι τὸ κορύφωμα τῆς κτίσεως, καὶ τὴν στερεῖ τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. Αὐτὴ ἡ ἀναπηρία βαραίνει τὴν ἀνθρώπινη ὕπαρξη «πάντες ἥμαρτον καὶ ὑστεροῦνται τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ» (Ρωμ. γ΄ 23). Οἱ ἄνθρωποι πιά, ἀνίκανοι νὰ χαροῦν τὴν παρουσία Του, «οὐχ ὡς Θεὸν ἐδόξασαν ἢ εὐχαρίστη­σαν» (Ρωμ. α΄ 21). Θύματα τῶν ψευδαισθήσεων καὶ τῆς μωρίας των «ἤλλαξαν τὴν δόξαν τοῦ ἀφθάρτου Θεοῦ» μὲ τὰ ποικίλα εἴδωλα τῆς φαντασίας καὶ τῆς βουλήσεώς τους. (Ρωμ. α΄ 21-23).

Μιὰ νέα ἀποφασιστικὴ καὶ ὁριστι­κὴ φανέρωση τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ συντελεῖται μὲ τὴν ἐν Χριστῷ ἀπο­κάλυψη. «Καὶ ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν, καὶ ἐθεασάμεθα τὴν δόξαν αὐτοῦ, δό­ξαν ὡς μονογενοῦς παρὰ Πατρός, πλήρης χάριτος καὶ ἀληθείας» (Ἰω. α΄ 14). Ἡ γνώση τοῦ Λόγου, ἡ κοινωνία μαζί Του εἶναι σύμφωνα μὲ τὴν ἐμπειρία τοῦ Ἰωάννου «ἡ θέα τῆς δόξης» αὐτοῦ. Ὅλοι οἱ σταθμοὶ τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ, μὲ τὴν ὁποία συντελεῖται ἡ ἀποκάλυ­ψη τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ ἀνακαίνιση τοῦ σύμπαντος, εἶναι ἐκφράσεις τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ.

Ἡ γέννησή Του σημαίνει «δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία» (Λουκ. β΄ 14). Τὸ θαῦμα τῆς Κανᾶ, μὲ τὸ ὁποῖο ἀρχίζουν τὰ σημεῖα τῆς Βασι­λείας Του, ἀποτελεῖ «φανέρωσιν τῆς δόξης του» (Ἰω. β΄ 11). Στὸ ὄρος τῆς Μεταμορφώσεως, πιὸ ἄμεσα καὶ ἐκτυφλωτικά,  ἀποκαλύπτεται στοὺς τρεῖς Μαθητὲς «ἡ δόξα αὐτοῦ» (Λουκ. θ΄ 32), ἡ θεανθρώπινη φύση Του στὴ θεϊκὴ λάμ­ψη τῆς θείας δόξης. Ὅπως τὴν καθορίζει ὁ Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς: «τὴν ὕπερφωτον τοῦ ἀρχετύπου κάλλους λαμπρότητα, αὐτὸ τὸ ἀνείδεον εἶδος τῆς θεϊκῆς ὡραιότητος, δι’ οὗ θεουργεῖται καὶ τῆς πρὸς πρόσωπον θείας ὁμιλίας καταξιοῦται ὁ ἄνθρωπος, αὐτὴν τὴν ἀείδιον καὶ ἀδιάδοχον βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, αὐτὸ τὸ ὑπὲρ νοῦν καὶ ἀπρόσιτον φῶς, φῶς οὐράνιον, ἄπλετον, ἄχρονον, ἀείδιον, φῶς ἀπαστράπτον ἀφθαρσίαν, φῶς θεοῦν τοὺς θεωμένους».

Ἰδιαίτερα ὅμως τὸ Πάθος καὶ ἡ Σταύρωση ἀποτελοῦν κατὰ τὴν Ἰωάννειο θεολογία τὴ φανέρωση τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, στὶς πιὸ ἀσύλ­ληπτες καὶ πρωτοφανέρωτες δια­στάσεις. Ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς στὴν τελευταία προσευχή Του πρὸς τὸν Πατέρα ἀναφέρεται ἄμεσα σ’ αὐτὴ τὴν ἀλήθεια, συνδέοντας ὀργανι­κὰ καὶ ἐσωτερικὰ τὰ θέματα τῆς ἀ­γάπης, τῆς ζωῆς, τῆς δόξης, ποὺ ἀποτελοῦν ἐκφράσεις τῆς λυτρωτι­κῆς κινήσεως (Ἰω. ιζ΄ 1-26). Μὲ τὸ Πάθος Του, ποὺ ἀκολουθεῖται ἄμε­σα ἀπὸ τὴν Ἀνάσταση, ὁ Χριστὸς εἰσέρχεται «εἰς τὴν δόξαν Του» (Λουκ. κδ΄ 27). Συντρίβοντας ὀρι­στικὰ τὸ κράτος τοῦ θανάτου καὶ λαμβάνοντας «πᾶσαν ἐξουσίαν ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς» (Ματθ. κη΄ 18), ὁ ἀναστᾶς Χριστὸς «ἀναλη­φθεὶς ἐν δόξῃ» ἑνώνει «τὰ ἐπὶ γῆς τοῖς οὐρανίοις», ἀνυψώνοντας τὴν ἀνθρώπινη φύση ἐν δεξιᾷ τοῦ Πα­τρὸς τῆς δόξης, ἐπαναφέροντας τὴν ἀνθρώπινη ἱστορία στὴν ὁριστι­κή της κατεύθυνση.

Ἔκτοτε, αὐτὸ ποὺ συνετελέσθη ὀντολογικὰ στὴν ἀνθρώπινη φύση – ἐν τῷ προσώπῳ τοῦ Πρωτοτόκου της κτίσεως – συνεχίζεται μὲ τὴν ἔκχυση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μὲ τὴν Πεντηκοστὴ ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ ἀποκαλύπτεται καὶ φανερώνεται μ’ ἕναν ἄλλο δυναμικὸ τρόπο «πνοῆς βιαίας» καὶ «γλωσσῶν ὡσεὶ πυρός» (Πραξ. β΄ 2-3).

Πιὸ ἄμεσα ὁ Γρηγόριος Νύσσης βλέπει αὐτὴ τὴ δόξα, τὴν ὁποία ὁ Χριστὸς βεβαίωσε ὅτι ἔδωσε στοὺς μαθητές Του (Ἰω. ιζ΄ 22), ὡς τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. «... Ὥστε διὰ τῆς τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου ἑνότητος... ἓν σῶμα γενέσθαι τοὺς πάντας... Τὸ δὲ συνδετικὸν τῆς ἑνότητος ταύτης, ἡ δόξα ἐστί· δόξαν δὲ λέγεσθαι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ...Ἔ­λαβε δὲ ταύτην τὴν δόξαν, ...ὁ τὴν ἀνθρωπινὴν φύσιν περιβαλλόμενος, ἧς δοξασθείσης διὰ τοῦ Πνεύματος, ἐπὶ πᾶν τὸ συγγενὲς ἡ τῆς δόξης τοῦ Πνεύματος διάδοσις γίνεται, ἀπὸ τῶν μαθητῶν ἀρξαμένη».

Ἡ φανέρωση τῆς παρουσίας τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ στὸ σύμπαν, στὸν χρόνο καὶ τὴν αἰωνιότητα συντελείῖται μὲ τὴν συνεχῆ ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀπὸ τὴν Πεν­τηκοστὴ οἱ ἀπόστολοι τῆς Ἐκκλη­σίας κάθε ἐποχῆς προσκαλοῦν τοὺς ἀνθρώπους «εἰς τὸ περιπατῆσαι αὐτοὺς ἀξίως τοῦ Θεοῦ» τοῦ καλοῦντος τοὺς ἀνθρώπους «εἰς τὴν ἑαυτοῦ βασιλείαν καὶ δόξαν» (Α΄ Θεσ. β΄ 11-12). Αὐτὴ ἡ πρόσκληση, «παράκληση» καὶ «παραμυθία» συ­νιστᾶ τὸν σκοπὸ τῆς ὀρθοδόξου ἱεραποστολῆς. Πυρήνας τοῦ ἀποστολικοῦ μηνύματος παραμένει ἡ διακήρυξη «τίς ὁ πλοῦτος τῆς δόξης τοῦ μυστηρίου τούτου ἐν τοῖς ἔθνεσιν, ὃς ἔστι Χριστὸς ἐν ἡμῖν, ἡ ἐλπὶς τῆς δόξης» (Κολ. α΄ 27). Καὶ σκο­πὸς τῆς χριστιανικῆς ζωῆς καθορίζεται ἡ μετοχὴ σ’ αὐτὴ τὴ δόξα τοῦ Χριστοῦ.

Ὅλος ὁ ἐσχατολογικὸς προσα­νατολισμὸς τῆς Ἐκκλησίας κορυ­φώνεται στὸ σημεῖο ὅπου ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ φανερώνεται σ’ ὅλη της τὴν αἴγλη καὶ πληρότητα, ὅταν ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου «ἔλθῃ ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ» καὶ «καθίσῃ ἐπὶ θρό­νου δόξης αὐτοῦ» γιὰ τὴν ὁριστικὴ κρίση καὶ ὁλοκλήρωση τῆς βασιλεί­ας Του.

Ὅσοι δέχθησαν τὸ φῶς τῆς δό­ξης τοῦ Θεοῦ μὲ ταπείνωση, πίστη, μετασχηματίζοντάς το μέσα στὴ ζωή τους σὲ ἀγάπη, βλέπουν τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ σὰν φῶς. Ὅσοι ἀρνήθηκαν κι ἀπώθησαν τὴν ἀπο­κάλυψη τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ στὴν ταπεινή της μορφὴ τὴν ἀντικρύζουν πιὰ ὡς ἐκτυφλωτικὸ πῦρ καταναλίσκον. Ἡ ἀκτινοβολία τῆς δό­ξης τοῦ Θεοῦ σφραγίζει τὴν ἱστορία καὶ τὴν προεκτείνει σὲ ἀσύλληπτες διαστάσεις.

Οἱ τελευταῖες σελίδες τῆς Καινῆς Διαθήκης φωτίζοντας τὸ ἐσχαταλογικὸ ὅραμα τῆς Ἐκκλησίας περι­γράφουν «τὴν πόλιν τὴν ἁγίαν Ἱερουσαλήμ», ἡ ὁποία κατέρχεται ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἀπὸ τοῦ Θεοῦ καὶ φωτίζεται ἀποκλειστικὰ ἀπὸ «τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ» (Ἀποκ. κα΄ 10, 23). Ὅλοι οἱ δυνατοὶ τῆς γῆς «φέρουσι τὴν δόξαν καὶ τὴν τιμὴν αὐτῶν εἰς αὐτήν» καταθέτοντας τὴ δόξα καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἐθνῶν (κα΄ 24-26). Κάθε ἄλλη δόξα τοῦ κό­σμου, τῶν πολιτισμῶν τῶν λαῶν τῆς γῆς, κατατίθεται στὰ πόδια τοῦ Θεοῦ, βρίσκει τὸ τέλος καὶ τὴν πλήρωσή της στὴ μετοχή της στὴ θεία δόξα.

 

Β'. Ὁ Δοξολογικὸς χαρακτήρας τοῦ Θεολογικοῦ Στοχασμοῦ καὶ τῆς Λειτουργικῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας

1. Ἡ δοξολογία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἕνα προμήνυμα καὶ προανά­κρουσμα αὐτῆς τῆς ἐσχάτης ὥρας, κατὰ τὴν ὁποία θὰ μετασχηματισθεῖ τὸ σύμπαν μέσα στὴν ἀπόλυτη φανέρωση τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ.

Αὐτὴ τὴ δοξαστικὴ προοπτικὴ καὶ θέα τῶν πραγμάτων, τῆς Ἰστορί­ας τῆς λυτρώσεως, ἡ Ἐκκλησία συνοψίζει, ἐκφράζει καὶ διαφυλάτ­τει στὶς δογματικές της ἀναλύσεις καὶ στὶς λατρευτικές της ἐκφράσεις, καθορίζοντας δοξολογικὰ καὶ τὸ ρυθμὸ τῆς χριστιανικῆς ζωῆς καὶ ἱεραποστολῆς.

Ὁ θεολογικὸς στοχασμός, κατ’ ἀρχήν, εἶναι στὴ βαθύτερη καὶ οὐσιαστικὴ ἔκφρασή του δοξολογικός. «Φέρει δὲ τῷ Κυρίῳ δόξαν καὶ ὁ λόγῳ σοφίας θεολογῶν». Ἡ ἰδιαίτερη εὐαισθησία τῆς Ἐκκλησί­ας γιὰ τὸ ὀρθὸ δόγμα δὲν εἶναι τόσο μιὰ θεωρητικὴ φιλοσοφικὴ πολυ­πραγμοσύνη περὶ τῆς ἀκριβοῦς καὶ ἀληθοῦς «γνώμης» καὶ «δοξασίας», ἀλλὰ μιὰ ἐγρήγορση γιὰ τὸν ὀρθὸ προσανατολισμὸ στὴν πορεία τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ κόσμου πρὸς τὴν οἰκείωση τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. Σχετίζεται ἄμεσα μὲ τὴν ἀποφασι­στικὴ σημασία τῆς ὀρθῆς δοξολογί­ας τοῦ Θεοῦ. Κάθε λανθασμένη ἀντίληψη καὶ δοξασία περὶ τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ νοήματος τῆς ἀνθρώπινης λυτρώσεως ἀλλοι­ώνει, ἀποκρύπτει τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ, θολώνει τὸν νοῦ καὶ τὴν ψυχή, παραπλανᾶ τὸν ἄνθρωπο πρὸς λανθασμένες κατευθύνσεις, δημι­ουργεῖ σύγχυση στὴ δοξαστικὴ βίω­ση καὶ ἔκφραση τῆς Ἐκκλησίας. Γι’ αὐτὸ στὴν ὀρθόδοξη παράδοση ἡ ἀνησυχία καὶ τὸ ἐνδιαφέρον γιὰ τὸ ὀρθὸ δόγμα συμβαδίζουν καὶ συνυφαίνονται μὲ τὴ λαχτάρα γιὰ τὴν ὀρθὴ δόξα τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι ἡ θεολογία καὶ κάθε ἐπὶ μέρους ἔκ­φρασή της δὲν περιορίζεται νὰ εἶναι μιὰ «ἐπιστήμη», ἀλλὰ περνώντας μέσα ἀπὸ τὰ στάδια μιᾶς προπαρακευαστικῆς ἐπιστημονικῆς γνώσε­ως, φιλοσοφικῆς ἢ φιλολογικῆς, ἐπιχειρεῖ δοξολογικὰ τὸ ἅλμα πρὸς τὴν περιοχὴ τῆς προσεγγίσεως καὶ προσλήψεως ἐν Χριστῷ τῆς θείας δόξης, τῆς βιωματικῆς πορείας στοὺς ἀπέραντους κόσμους τῆς ἀγάπης καὶ τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ.

Ἰδιαίτερα τυπικὴ καὶ χαρακτηρι­στικὴ εἶναι ἡ προσπάθεια τῆς θεο­λογικῆς ἐμβαθύνσεως διὰ τῆς ἐνατενίσεως καὶ βιώσεως τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ στὴ σκέψη καὶ τὴ ζωὴ τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ δοξολογικὴ στάση καὶ ἐνατένιση κατευ­θύνει σὲ μιὰ περιοχὴ οὐσιαστικῶν θρηκευτικῶν ἐμπειριῶν καὶ χαρίζει μιὰ «γνώση» ποὺ ξεπερνᾶ τὰ ὅρια καὶ τὴ φύση τῆς ἐμπειρικῆς ἀναλυτι­κῆς ἐπιστημονικῆς γνώσεως. Ὁδηγεῖ σὲ μιὰ μετοχή, μιὰ «κοινωνία», σὲ μιὰ θεία καὶ ζωοποιὸ ἔλλαμψη. Ἡ δόξα ἔτσι ἀποκτᾶ μιὰ προτεραιό­τητα πάνω στὴν πίστη, τὴ γνώση, τὴν ἀγάπη, κυρίως διότι τὰ περι­λαμβάνει καὶ τὰ μεταμορφώνει «ἐν τῷ φωτὶ τοῦ προσώπου Του».

2. Ἢ δοξαστικὴ πορεία στὴν ὁποία ἀναφερόμαστε δὲν εἶναι ὑπό­θεση ἀτομική. Συντελεῖται ἐν Χρι­στῷ ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ σύσταση τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας – ἡ ὁποία μὲ τὴν τέλεση τῶν μυστη­ρίων καὶ τὴν ὅλη δοξολογική της ὕπαρξη ἀναγγέλλει τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ μετέχοντας στὸν αἶνο τῆς μίας, ἁγίας, καθολικῆς, ἀποστολι­κῆς Ἐκκλησίας, τῆς ἀπὸ περάτων ἕως περάτων τῆς οἰκουμένης – ἀποτελεῖ ἄμεσο καὶ βασικὸ σκοπὸ τῆς Ἱεραποστολῆς. Ἡ πορεία πρὸς τὴ δόξα τῆς κατὰ χάρη θεώσεως ἐξελίσσεται μέσα στὴν Ἐκκλησία καὶ μέσῳ τῆς Ἐκκλησίας. «Ἡ Ἐκ­κλησία εἶναι ἡ πραγματικότης τοῦ μυστηρίου τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, ὅπου λαμβάνει χώρα ἡ δημιουργία νέας ζωῆς ἐν κοινωνίᾳ διὰ τῆς μετοχῆς εἰς τὴν δόξαν αὐτήν».

Τὸ δοξολογικὸ βίωμα τῆς Ἐκ­κλησίας καλλιεργεῖται καὶ κορυφώ­νεται μέσα στὴ λατρεία. Στὴ λα­τρευτικὴ σύναξη, ὁ κάθε πιστὸς σὰν πρόσωπο καὶ ὅλοι μαζὶ σὰν «Σῶμα Χριστοῦ» στέκουμε ὑπαρξιακὰ πρὸ τῆς μυστικῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, ζοῦμε τὸ μυστήριο τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία ἦρθε καὶ ἔρχεται, διακηρύσσομε δοξολογικὰ τὴν ἐσχατολογικὴ ἔλευσή της. Ἰδαίτερα στὴ Θεία Λειτουργία, ὅπου ἐπανα­λαμβάνονται στὸ ἐδῶ καὶ τὸ τώρα τὰ γεγονότα τῆς θείας Κενώσεως, τῆς ἀγάπης, τῆς σταυρικῆς θυσίας, τῆς Ἀναστάσεως, γινόμαστε συμμέτοχοι τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου τοῦ ἀναστάντος καὶ ἀναληφθέντος Χριστοῦ ἐνσωματούμενοι στὸ Σῶμα Του, κοινωνοὶ τῆς θείας Δόξης.

Αὐτὴ τὴ δοξολογικὴ στάση διά­λεξε ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ ἡ Ἐκκλησία μὲ τὴ θέσπιση τῆς εὐχα­ριστιακῆς συνάξεως, γιὰ νὰ ἀναγ­γέλλει καὶ νὰ πανηγυρίζει τὸ «εὐαγ­γέλιο τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ». Τὴν διάλεξε σὰν κέντρο ζωῆς, γιὰ νὰ βιώνει καὶ νὰ ἐκφράζει δυναμικὰ τὴν πρόσληψη καὶ τὴ οἰκείωση τῆς θείας δόξης, ποὺ φανερώθηκε μὲ μοναδικὸ καὶ ἀσύλληπτο τρόπο ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ.

Ἡ δοξολογικὴ αὐτὴ διάθεση καὶ στάση παρουσίασε μία κεντρομόλο ἱεραποστολικὴ δύναμη ἕλξεως μυ­ριάδων ἀνθρώπων, καὶ στὶς πιὸ σκληρὲς ἀκόμα ἐποχὲς τῶν διω­γμῶν καὶ τοῦ μαρτυρίου. Μέσα στὴ λατρευτικὴ σύναξη συντελεῖται ἡ βαθειὰ ἀλλαγή, ἡ μετάνοια, ἡ ὑπαρ­ξιακὴ ἐνατένιση τῆς ταπεινώσεως ἐν δόξῃ, καὶ τῆς δόξης ἐν τῇ ταπεινώσει τοῦ Χριστοῦ, ὁ ὁποῖος δέχεται νὰ προσφέρεται τὸ σῶμα καὶ τὸ αἷμα Του μὲ τὰ φτωχικὰ δῶρα μας καὶ τὶς πάμπτωχες ἐπι­κλήσεις μας.

Μὲ τὴ δοξολογικὴ ἔκφραση καὶ ἀνάταση διαπερᾶται ἡ ὕπαρξη ἀπὸ τὴ μυστικὴ ἀκτινοβολία τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, φορτίζεται μὲ μία ἀπί­στευτη, γαλήνια δύναμη, ποὺ μοιά­ζει ὄχι τόσο μὲ τὴ μηχανική, τὴ μυϊκή, ὅσο μὲ τὴν πυρηνική, ἐνερ­γειακή.

Αὐτὴ ἡ δοξαστικὴ ἀτμόσφαιρα συνέχει τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἀνατο­λῆς, ποὺ διατηρεῖ τὴν παράδοση τῆς ἑνωμένης Ἐκκλησίας. Οἱ δοξολογικὲς συνάξεις παρουσιάζουν ἐδῶ μία ἰδιαίτερη ἐκφραστικὴ ποικι­λία, μὲ τὸν καθημερινὸ ρυθμὸ τοῦ Ὄρθρου, τῶν Ὡρῶν, τοῦ Ἑσπερινοῦ, τῶν παννυχίδων, τῶν ἑορτῶν τῶν ἁγίων μέσα στὴ διαδοχὴ τῶν ἐποχῶν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους· καὶ συγκεντρώνουν σταθερὰ καὶ ἀδιάκοπα τοὺς πιστοὺς σ’ ἕνα δοξολογικὸ ρυθμό, ἀναβαπτίζον­τάς τους στὴ βεβαιότητα τῆς πίστε­ως. Κάθε πράξη καὶ κάθε εὐχὴ στὴν ὀρθόδοξη λατρεία ἐπιστεγάζεται καὶ κορυφώνεται σὲ μιὰ δοξολογικὴ ἔξαρση, σὲ μιὰ ἐπίμονη ἀναγγελία καὶ διακήρυξη τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. Μιὰ ἀπὸ τὶς συχνότερα ἐπαναλαμβανόμενες φράσεις εἶναι τὸ «Δόξα Πατρὶ καὶ Υἱῷ καὶ Ἁγίῳ Πνεύματι». Ὅλες οἱ ἐκφωνήσεις στὴ Λειτουρ­γία ἐπανέρχονται καὶ κορυφώνον­ται στὸ θέμα τῆς δόξης. «Ὅτι σὸν τὸ κράτος καὶ σοῦ ἐστὶν ἡ βασιλεία καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα...». «Ὅτι ἅγιος εἶ ὁ Θεὸς ἠμῶν καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀναπεμπομεν...» (τὴν δεχό­μεθα, τὴν προσλαμβάνομε καὶ πά­λιν τὴν ἀναπέμπομε, τὴν ξαναστέλνομε στὴν ἀφετηρία της). Ἐδῶ δὲν πρέπει νὰ δοῦμε ἁπλῶς μία ἀναφορὰ στὴ θεία δόξα, ἀλλ’ ἕνα σταθερὸ ἐπαναπροσανατολισμὸ πρὸς τὴν πραγματικότητα τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, ποὺ πέρα ἀπὸ κάθε ἄλλη συμβατικὴ «πραγματικότητα» διαπερνᾶ ὁλόκληρή τη ζωή, ὁλόκληρη τὴν Ἱστορία τοῦ κόσμου, τὴν αἰωνιό­τητα.

Στὸ κέντρο τῆς θείας Εὐχαριστίας δεσπόζει ὁ ὕμνος «Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος, Κύριος Σαβαώθ, πλήρης ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ τῆς δόξης Σου...». Ἔτσι διακηρύσσεται πανηγυρικὰ ἡ κοσμολογικὴ ἀρχὴ ὅτι ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ γεμίζει τὸ σύμπαν, τὸν χῶρο καὶ τὸν χρόνο. Εἶναι μία πίστη ποὺ στὴ συνέχεια γεμίζει μὲ αἰσιοδοξία καὶ χαρὰ τὸν πιστό, μία βεβαιότητα ἀπὸ τὴν ὁποία ἀντλεῖ ζωτικότητα καὶ θάρρος. Ἡ ὑμνολογικὴ παρά­δοση καὶ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας, ἑνώνοντας τοὺς πιστοὺς σ’ ἕνα δοξολογικὸ σῶμα, τοὺς προσφέρει νέα πνοὴ γιὰ τὴν ἀναγγελία καὶ μεταφο­ρὰ τῆς αἰωνίου ζωῆς καὶ τῆς ἐν Χριστῷ ἐλπίδος μέσα στὴν καθημερινότητα.

Ἰδιαίτερα τὰ μοναστήρια, σὰν ὀργανωμένα δοξολογικὰ κέντρα συνεχοῦς καὶ ἐντόνου λατρευτικῆς ζωῆς, διατήρησαν καὶ διατηροῦν μέσα στὶς πιὸ ποικίλες ἱστορικὲς συνθῆκες μία σταθερὴ ἱεραποστολι­κὴ ἀκτινοβολία. Στὴ Δύση καὶ στὴν Ἀνατολή, στὶς πολιτεῖες καὶ στὶς ἐρημιές, σὲ ἀνεπτυγμένους καὶ σὲ πρωτόγονους πολιτισμούς, ἡ συμ­βολή τους στὴ διάδοση, ἑδραίωση, ἀλλὰ καὶ ἀντίσταση καὶ ἀντοχὴ τῆς χριστιανικῆς πίστεως παρέμεινε ἀδιαφιλονίκητη. Θυμίζω ἰδιαίτερα τὸν ρόλο τους στὴν ἐξάπλωση τοῦ Χριστιανισμοῦ στὶς ἐκτάσεις τῆς βορείου Εὐρώπης, τῆς ἀχανοῦς Βο­ρείου Ἀσίας, τῆς Ἀλάσκας, καὶ ἀργότερα τὴν ἀντίσταση κάτω ἀπὸ Ἰσλαμικὸ ζυγὸ στὴ Μικρὰ Ἀσία, τὴν Αἴγυπτο, τὴ Βαλκανική.

Ἐπηρεασμένοι ἀπὸ τὶς κοινωνι­κὲς κατηγορίες καὶ τάσεις τῆς ἐπο­χῆς μας πολλοὶ περιορίζονται νὰ βλέπουν τὴν ἱεραποστολικὴ συμβο­λὴ τῶν Μονῶν στὸ   κοινωνικό, κηρυκτικὸ ἔργο τους. Ἀλλὰ ὅλο αὐτὸ τὸ ἔργο ἔρχεται σὰν συνέπεια, σὰν ἀναπνοὴ ζωῆς. Τὸ πρωταρχι­κό, ποὺ ἀναδεικνύει τὰ μοναστήρια στηρίγματα εὐαγγελισμοῦ καὶ δυ­ναμικὰ κέντρα ἱεραποστολῆς, εἶναι ὅτι ὑπῆρχαν καὶ μένουν μία σταθε­ρὴ λατρευτικὴ δοξολογικὴ κοινότη­τα, ποὺ ζεῖ τὸ μυστήριό της Βασιλείας καὶ ἀκτινοβολεῖ τὴ λάμψη τῆς παρουσίας καὶ τῆς ἐσχατολογικῆς ἐλεύσεώς της.

Διαβρωμένοι συνήθως ἀπὸ τὴ νοοτροπία τῆς ἀποτελεσματικότη­τος, δὲν διαθέτομε πάντοτε τὴν εὐαισθησία ἐκτιμήσεως τῆς ἀληθινῆς ἁγιότητος, ποὺ ἀκτινοβολεῖ τὴ δόξα καὶ μεταμορφώνει μόνο καὶ μόνο διότι ὑπάρχει. Ἐν τούτοις σὲ κάθε ἐποχὴ εἶναι αἰσθητὴ ἡ βαθειὰ κοινωνικὴ ἐπίδραση τῶν ἁγίων, ὅταν εἶναι σημεῖα τῆς παρουσίας τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ.

Ἀλλὰ καὶ ὅσοι ἀπὸ μᾶς κινούμε­θα στὸ χῶρο τῶν πολλῶν ἐκκλησια­στικῶν δραστηριοτήτων καὶ ἱερα­ποστολικῶν προσπαθειῶν γνωρίζο­με ἀπὸ προσωπικὴ ἐμπειρία πόσο ἐπικίνδυνα ἀδειάζομε περισπώμενοι «περὶ πολλὴν διακονία», καὶ πόσο λυτρωτικὰ ἀνανεωνόμαστε ἐπανερχόμενοι στὴ δοξολογικὴ ἀ­τμόσφαιρα τῆς λατρευτικῆς ζωῆς. Πόση ἐσωτερικὴ πνευματικὴ δύνα­μη, ἐνόραση καὶ ἀσκητικὴ ἐγρήγορ­ση προσφέρει αὐτὴ ἡ δοξολογία· μὲ ἄμεσες καὶ συνεχεῖς ἐπιπτώσεις στὴν κάθαρση καὶ ἀνύψωση τῆς καθημερινῆς διακονίας μας.

Διότι ἡ δοξολογικὴ στάση γιὰ τὴν ὁποία κάνουμε λόγο δὲν εἶναι στατικὴ καὶ παθητική, δὲν ἀποτελεῖ ἕνα κλειστὸ κύκλωμα. Συνδέεται ὀργανικὰ μὲ ὅλες τὶς πλευρὲς τῆς ζωῆς μας.

 

Γ΄. Οἰκείωση καὶ ἀκτινοβολία τῆς Θείας Δόξης

Μέσα στὴ δοξολογικὴ προοπτικὴ ἡ ἱεραποστολὴ δὲν νοεῖται λοιπὸν σὰν μέθοδος προσηλυτισμοῦ καὶ προσελκύσεως νέων μελῶν σὲ μιὰ κλειστὴ κοινωνία ποὺ ζεῖ γιὰ τὸν ἑαυτό της, ἀλλὰ σὰν μιὰ πολύφωνη, πολυδιάστατη φανέρωση τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὴν δοξολο­γοῦσα Ἐκκλησία, ἀπὸ κάθε δοξολογοῦντα πιστό, μὲ δύο βασικοὺς σκοπούς: Τὴν κινητοποίηση (α) ὁλόκληρης τῆς ἀνθρώπινης ὑπάρ­ξεως γιὰ τὴν προσοικείωση καὶ ἐξαγγελία τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. (β) τὴν κινητοποίηση ὁλόκληρης τῆς ἀνθρωπότητος γιὰ μία κοινὴ πορεία μέσα στὸ χῶρο ποὺ φωτίζεται ἀπὸ τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ καὶ μιὰ συμβολὴ γιὰ τὴν ἐπάνοδο ὅλης της δημιουργίας στὸ δοξολογικὸ ρυ­θμό.

1. Οἰκείωση τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ καὶ ἀκτινοβολία της εἶναι δύο συνεχεῖς κινήσεις τοῦ ἴδιου βασικὰ παλμοῦ. Ἡ δοξολογικὴ ἐξαγγελία τοῦ Εὐαγγελίου ἔρχεται σὰν ἀπάντηση στὴν ἀποκάλυψη τῆς θείας δόξης στὴν ψυχή. Καὶ στὴ συνέχεια γίνε­ται νέα αἰτία προσλήψεως τῆς δό­ξης τοῦ Θεοῦ.

Ἡ ζωὴ ἐν Χριστῷ δὲν σημαίνει μία ἁπλὴ παραδοχὴ μερικῶν θέσε­ων πίστεως, ἀρχῶν καὶ κανόνων συμπεριφορᾶς. Ὁσάκις δόθηκε ἐκεῖ ἡ ἔμφαση, φθάσαμε σὲ στεῖρες καὶ ἀποκρουστικὲς μορφὲς τυπολα­τρίας, νομικίστικου πνεύματος, στυγνῆς ἠθικιστικῆς νοοτροπίας. Σκοπὸς τῆς χριστιανικῆς ζωῆς παραμέ­νει ἡ διὰ τοῦ Πνεύματος ἐν Χριστῷ προσοικείωση τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ – ποὺ ἀποκαλύπτεται σὰν φῶς, ἀγάπη, ἀγαλλίαση – ἀπ’ αὐτὴν ἐδῶ τὴ ζωή. Οἱ ἀκτίνες τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ εἰσδύουν στὴν ἀνθρώπινη ὕπαρξη μὲ τὴ χάρη τῶν μυστηρίων. «Ἡ χάρη δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ ἕνα εἶδος ἐνάρξεως ἐντός μας τῆς δόξης». Αὐτὴ ἡ δόξα τοῦ Κυρί­ου, ποὺ ἐγκαταφυτεύεται στὶς ψυ­χές, πρέπει νὰ αὐξήσει τὴ λάμψη της. «Ζητεῖ ὁ Θεὸς δοὺς ἡμῖν τὸν Υἱὸν ἑαυτοῦ ἐν ἐκάστῳ τῶν εἰληφότων αὐτὸν τὴν δόξαν τοῦ Χριστοῦ ἥντινα εὑρήσει, μὲν ἐν τοῖς ἐπιμελουμένοις ἑαυτῶν καὶ ἐξεργαζομένοις ταὰς ἐγκαταφυτευθείσας ἐπ’ αὐτῇ ἀφορμάς· οὐχ εὑρήσει δὲ ἐν τοῖς μὴ τοιούτοις καὶ μὴ εὑρίσκων κρίνει ἐκείνους ἐν οἷς οὐκ εὑρίσκει τὴν δόξαν τοῦ Υἱοῦ ἐαυ­τοῦ».

Ἡ θέα τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ ἀκολουθεῖ τὴ ζωντανὴ πίστη. Ὄχι μόνο στὴ Μάρθα, ἀλλὰ καὶ σὲ κάθε ἄνθρωπο ἀπευθύνεται ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ, «ἐὰν πιστεύσῃς ὄψει τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ» (Ἰω. ια΄ 40). «Εἰ δὲ τὶς οὐδέπω εἶδε τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ τῶν οἰομένων πεπιστευκέναι», σχολιάζει ὁ Ὠριγένης, «μανθανέτω ὅτι ἐλέγχεται δι’ ὧν οὐδέ­πω εἶδε τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ μὴ πεπιστευκώς».

Ὁ Χριστὸς δὲν μᾶς προσφέρει μία νομικοῦ τύπου ἀπαλλαγῆ τῆς ἐνο­χῆς, μία στατικὴ δικαίωση. «Κλή­ση», «δικαίωση» εἶναι στάδια μετα­βατικά. Τὸ τέρμα παραμένει ἡ δό­ξα, ἡ πορεία καὶ ἡ συμμετοχὴ στὴ δόξα τοῦ Θεοῦ. «Οὓς δὲ ἐδικαίωσεν τούτους καὶ ἐδόξασε» (Ρωμ. η΄ 30).

Φωτισμὸς καὶ δόξα, πίστη καὶ δόξα, αἶνος καὶ δόξα, δόξα καὶ ἔργα, προχωροῦν παράλληλα.

«Οὐκ ἐν φωναῖς καὶ λεξιδίοις ζητῶ τὸ διδόναι τῷ Κυρίῳ τῷ Θεῷ ἠμῶν δόξαν, ἀλλ’ ἐν πράξεσιν ὁ διδοὺς δόξαν Κυρίῳ τῷ Θεῷ δίδοσι δόξαν αὐτῷ. Ἐν σωφροσύνῃ δόξασον τὸν Θεόν, ἐν δικαιοσύνῃ, ἐν εὐποιΐᾳ δόξασον τὸν Θεόν», γράφει ὁ Ὠριγένης.

Ὅλες οἱ ἐνέργειες καὶ δραστηρι­ότητες τῶν πιστῶν πρέπει νὰ ἀνα­φέρονται στὴ δόξα τοῦ Θεοῦ. «Εἴτε οὗν ἐσθίετε, εἴτε πίετε, εἴτε τί ποιεῖτε, πάντα εἰς δόξαν Θεοῦ ποιεῖτε» (Α' Κορ. ι΄ 31).

«Δοξάσατε οὗν τὸν Θεὸν ἐν τῷ σώματι ὑμῶν καὶ ἐν τῷ πνεύματι ὑμῶν ἅτινά ἐστι τοῦ Θεοῦ» (Α' Κορ. στ΄ 20). Ὁλόκληρη ἡ ἀνθρώ­πινη ὕπαρξη, οἱ σωματικὲς καὶ πνευματικὲς λειτουργίες καὶ δυνα­τότητες μετέχουν στὴ δόξα τοῦ Θεοῦ. Τὴν προσλαμβάνουν καὶ τὴν ἀναπέμπουν.

Ἡ συμμετοχὴ στὴ θεία δόξα, στὴν ὁποία ἔχουν κληθεῖ οἱ χριστια­νοί, σημαίνει ἕνα γενικὸ μετασχη­ματισμὸ τῆς ὑπάρξεως, μιὰ καθολι­κὴ μεταμόρφωση μέσα στὴν πνοὴ καὶ τὸ πῦρ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Πρόκειται γιὰ γενικὴ ἀνάκραση τῆς ὑπάρξεως τοῦ ἀνθρώπου, γιὰ ὁλοκληρωτικὴ ἀνακαίνισή της μὲ τὴν ἐνέργειά Του. Τὴν ὥρα ποὺ ὁ πιστὸς γίνεται μὲ τὴν παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος κατοικητήριο τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, γίνεται συγ­χρόνως πομπὸς ἀκτινοβολίας τῆς θείας δόξης, ἀποφασιστικὸς δηλα­δὴ παράγων ἱεραποστολῆς.

Στὸ Γεροντικὸ τοῦ Εὐεργετινοῦ καταχωρεῖται μία ὑπέροχη λεπτο­μέρεια τῆς ζωῆς ἑνὸς ἀνώνυμου ἁγίου: «Εἶπεν ὁ Ἀββᾶς Ἰωάννης ὁ Κολοβός, ὅτι γέρων τις πνευματι­κὸς ἀπέκλεισεν ἑαυτόν· καὶ ἧν ἐπίσημος ἐν τῇ πόλει καὶ δόξαν ἔχων πολλήν. Ἐδηλώθη δὲ αὐτῷ ὅτι μέλλει τίς τῶν ἁγίων ἀναλύειν καὶ δεῦρο ἀσπᾶσαι αὐτὸν πρὶν κοιμηθῆναι. Καὶ ἐνεθυμήθη ἐν ἐαυτῷ ὅτι ἐὰν ἐξέλθω ἡμέρας, ἐπιτρέχουσιν οἱ ἄνθρωποι, καὶ πολλὴ μοὶ δόξα γίνεται, καὶ οὐκ ἀναπαύομαι ἐν τούτοις· ἀπέλθω οὗν ὀψὲ ἐν τῇ σκοτίᾳ, καὶ λανθάνω πάντας. Ἐξελθὼν οὗν ὀψὲ τοῦ κελλίου, ὡς θέλων λαθεῖν, καὶ ἰδοὺ ἐκ τοῦ Θεοῦ καταπέμπονται δύο Ἄγγελοι μετὰ λαμπάδων, παραφαίνοντες αὐτῷ· ἰδοῦσα δὲ πᾶσα ἡ πόλις τὴν δόξαν, κατέδραμεν ὄπισθεν αὐτοῦ· καὶ ὅσον ἠθέλησε φυγεῖν τὴν δόξαν, τοσοῦτον ἐδοξάσθη, κατὰ τὸ γεγραμμένον «πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται· ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται». Ὅσοι καθίσταν­ται δέκτες τῆς θείας δόξης ἐκπέμπουν στὴ συνέχεια μία μεταμορφωτικὴ ἀκτινοβολία μέσα στὸ εὐρύτερο κοινωνικὸ σύνολο, μέσα στὴν ἀνθρωπότητα. Μόνο οἱ δεδοξασμένοι ἀπὸ τὴ θεία χάρη μποροῦν οὐσιαστικὰ νὰ δοξάζουν τὸν Θεό, ὄντας οἱ ἴδιοι φορεῖς τῆς δόξης Του. Γι’ αὐτὸ οἱ ἅγιοι παραμένουν οἱ σπουδαιότεροι ἱεραπόστολοι τοῦ Χριστιανισμοῦ.

2. Ἡ δοξαστικὴ αὐτὴ ἔκφραση καὶ πορεία δὲν πρέπει, οὔτε μπορεῖ νὰ μείνει μία προσωπικὴ δόνηση ἢ μία κοινοτικὴ ἐμπειρία τῆς Ἐκκλη­σίας. Πρέπει νὰ ἁπλωθεῖ σ’ ὅλη τὴν κτίση. «Ὑψώθητι ἐπὶ τοὺς οὐρα­νοὺς ὁ Θεὸς καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν ἡ δόξα σου» (Ψαλμ. 107:6).

Αὐτὸς ὁ βιβλικὸς στίχος, ποὺ ἀπαγγέλλεται στὸ τέλος τῆς Θείας Λειτουργίας, ἀποτελεῖ ἕνα ἱεραπο­στολικὸ σύνθημα γιὰ τὴν κοινότητα τῶν πιστῶν ποὺ ὕστερα ἀπὸ λίγο θὰ σκορπίσουν στὶς καθημερινές τους ἐνασχολήσεις. Ὁ δοξολογικὸς ὕμνος πρέπει νὰ ἁπλωθεῖ σ’ ὁλόκλη­ρη τὴν ἀνθρωπότητα. «Ἀναγγείλα­τε τοῖς ἔθνεσιν τὴν δόξαν αὐτοῦ» (Ψαλμ. 95:3). Ἡ ἐμπειρία τοῦ θείου φωτὸς τῆς δόξης τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ δὲν ἐπιτρέπεται νὰ μείνει προνόμιο μερικῶν κοινοτήτων καὶ λαῶν. «Εἴδοσαν πάντες οἱ λαοὶ τὴν δόξαν αὐτοῦ» (Ψαλμ. 96:6). Ὅσοι εὐεργετήθηκαν καὶ δέχθηκαν τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ ὀφείλουν στὴ συνέ­χεια νὰ γίνουν ἑστίες ἀκτινοβολίας τοῦ θείου φωτός, «πρὸς φωτισμὸν τῆς γνώσεως τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ ἐν προσώπῳ Ἰησοῦ Χριστοῦ» (Β' Κορ. δ΄ 6).

Ἡ ἱεραποστολικὴ προσπάθεια μέσα σ’ αὐτὴ τὴν προπτικὴ εἶναι μία σαφὴς δοξολογικὴ κίνηση. «Καὶ γὰρ καὶ τοῦτο μάλιστα αἶνος, τοῦτο μάλιστα δόξα εἰς Θεόν, ὅταν πολ­λοὺς ἐπιζητεῖ τοὺς μέλλοντας αὐτοῦ ἀπολαύειν σωτηρίας».

Τὸ ἱεραποστολικὸ ἐνδιαφέρον ἐ­πεκτείνεται στὴν ἀνακαίνιση ὄλου τοῦ ἱστορικοῦ γίγνεσθαι καὶ ἀκόμη κάθε μορφῆς πολιτιστικῆς ἐκφρά­σεως. Παραμερίζοντας τὶς τάσεις οἱουδήποτε πλατωνικοῦ ἢ νεοπλα­τωνικοῦ δυαλισμοῦ, μὲ τὴ βεβαιό­τητα ὅτι ἡ ἀποκάλυψη τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ δὲν ἀπευθύνεται ἀποκλει­στικὰ στὸ νοῦ, στὴ φαντασία, σὲ μερικὲς μόνο λειτουργίες τοῦ ἀΰλου μέσα μας, ἀλλὰ σ’ ὁλόκληρο τὸν ἄνθρωπο καὶ σ’ ὅλα τὰ ἀνθρώπινα, καλούμεθα νὰ ἐργαστοῦμε γιὰ τὸν ἀνακαινισμὸ τῶν πάντων μέσα σ’ αὐτὴ τὴν ἀκτινοβολία τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ.

Τὰ «πάντα» μετέχουν στὴ μετα­μορφωτικὴ διαδικασία. Ἡ χάρη μεταδίδεται διὰ τῆς ὕλης ἁγιάζον­τας ὅλη τὴν κτίση μὲ τὸν ἄρτο καὶ οἶνο, ποὺ γίνονται σῶμα καὶ αἷμα τοῦ Χριστοῦ, «τοῦ Κυρίου τῆς δό­ξης», μὲ τὴ συμμετοχὴ στὴν εὐχαριστιακὴ δοξολογία ὄχι μόνο τοῦ ἀνθρωπίνου πνεύματος, ἀλλὰ καὶ τῶν ὑλικῶν στοιχείων (τῆς φωτιᾶς, τοῦ νεροῦ, τοῦ λιβανιοῦ, τοῦ ἐλαί­ου).

Ἡ δοξολογία τῆς κτίσεως ἐναρ­μονίζεται μὲ τὴ βουλητικὴ δοξολο­γία τῶν ἐλευθέρων ὄντων. Τὸ ὑλικὸ σύμπαν μετέχει στὴ δοξολογία τοῦ Θεοῦ. «Ἐπὶ τοὺς οὐρανοὺς ἡ δόξα αὐτοῦ» (Ψαλμ. 112:4). Μὲ τὴ συνεχῆ ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος θὰ ἀκτινοβολήσει σ’ ὅλη τη γῆ. «Πληρωθήσεται τῆς δόξης αὐτοῦ πᾶσα ἡ γῆ» (Ψαλμ. 71:19). Ὅλοι ὅσοι μετέ­χουν στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καλοῦνται νὰ συμβάλουν σ’ αὐτό.

Ἡ φανέρωση τῆς δόξης, ποὺ ἀποκαλύφθηκε στὴν ἔλλογο κτίση μὲ τὴν παρουσία τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴ διακήρυξη τῆς καθολικῆς ἐξουσίας Του «ὑπὲρ πάντα» καὶ στὴ συνέχεια μὲ τὴν ἔκχυση τοῦ Ἁγίου Πνεύμα­τος «ἐπὶ πᾶσαν σάρκα» (Ἰωὴλ γ΄ 1 Πραξ. β΄ 17), πρέπει νὰ διαπεράσει τὴν Ἱστορία, τὶς κοινωνικὲς δομές, τὶς πολιτιστικὲς ἐκφράσεις. Τὰ πάντα καλοῦνται νὰ μετασχηματιστοῦν καὶ νὰ ἀνακεφαλαιωθοῦν ἐν Χριστῷ διὰ τῆς ἐνεργείας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Κάθε ἔκφραση ἀνθρωπίνης δημιουργίας, «τὰ πάντα» καλοῦνται νὰ μετάσχουν σ’ αὐτὴ τὴ δοξολογικὴ κίνηση. Τελικά, κι αὐτὴ ἡ κτίση «ἐλευθερωθήσεται.... εἰς τὴν ἐλευθερίαν τῆς δόξης τῶν τέ­κνων», τὰ ὁποῖα κινοῦνται στὴν περιοχὴ τῆς ἀκτινοβολίας τῆς θείας δόξης, ὅπου συντελεῖται ἡ μεταμορφωτι­κὴ πορεία τοῦ κόσμου. Ὁ «λόγος» τοῦ κόσμου συμπυκνώνεται στὴ δόξα τοῦ Θεοῦ. Ἱεραποστολὴ τελι­κὰ σημαίνει καθολικὴ κινητοποίη­ση γιὰ μία καθολικὴ δοξολογία τοῦ σύμπαντος.

 

Δ'. Ζώντας ἐν ταπεινώσει τὴ σταυρωμένη ἀγάπη. Ἀπὸ «δόξης εἰς δόξαν»

Ἀπὸ ὅσα ὣς τώρα εἰπώθηκαν εἶναι, ἐλπίζουμε σαφὲς ὅτι ἡ δοξο­λογικὴ στάση, στὴν ὁποία ἀναφε­ρόμαστε, δὲν σημαίνει μία μονοδιά­στατη, μονόπλευρη τοποθέτηση. Δὲν παραμερίζει τὶς ἄλλες διαστά­σεις τῆς χριστιανικῆς ἐμπειρίας τῆς ζωῆς. Δὲν εἶναι τόσο μία θέση ἀποκλειστική, ὅσο περιεκτική. 

1. Ἡ δοξολογία τοῦ Θεοῦ δὲν εἶναι κάτι ποὺ γίνεται αὐτόνομα ἀπὸ τὸ ἀνθρώπινο μυαλὸ καὶ τὴν ἀνθρώπινη βούληση. Συντελεῖται ἐν Χριστῷ μὲ τὴ δύναμη καὶ τὴν πνοὴ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, μέσα στὴν Ἐκκλησία. Ὁ Ἰησοῦς ὑπήρ­ξε ὁ μόνος ἀπὸ τὸ ἀνθρώπινο γένος ποὺ πραγματικὰ δόξασε τὸν Πατέ­ρα μὲ τὴ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο Του. Αὐτὸς φανέρωσε οὐσιαστικὰ τὴ δόξα τοῦ Πατρός. Μὲ τὴ δοξολογία συντελεῖται μία μυστικὴ ἀνάκραση καὶ ταύτιση μὲ τὸ Χριστό, ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, «ἥτις ἐστὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ, τὸ πλήρωμα τοῦ τὰ πάντα ἐν πᾶσι πληρουμένου» (Ἐφεσ. α΄ 23). Ἡ φανέρωση τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ συντελεῖται κυρίως ἐν κενώσει καὶ σταυρικῇ ἀγάπῃ. Αὐτὸ παραμένει τὸ μόνιμα ἐπανα­στατικὸ χαρακτηριστικό της θείας δόξης, ποὺ τὴν κάνει νὰ διαφέρει ὁριστικὰ καὶ ἀποφασιστικὰ ἀπὸ τὶς συνηθισμένες   ἐκφράσεις τῆς  ἀν­θρώπινης δόξης.

Μὲ τὴ σκέψη μας μολυσμένη ἀπὸ τὶς συμβατικότητες τοῦ κόσμου, δυσκολευόμαστε συνήθως νὰ συμ­βιβάσουμε τὴν ταπείνωση μὲ τὴ δόξα. Ἀλλοτριωμένοι ἀπὸ τὴ δίψα γιὰ δημοσιότητα, αὐτοεξύμνηση καὶ προβολή, λησμονοῦμε ὅτι τὸ αὐθεν­τικὸ στὴν ἔκφραση τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ εἶναι ταπεινό. Ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς γιὰ νὰ ἀποκαλύψει τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ «ἑαυτὸν ἐκένωσεν» (Φιλ. β΄ 7-8). Ὅποιος θέλησε νὰ ζήσει ἐν Αὐτῷ ὀφείλει νὰ μετέχει ἀδιάκοπα στὴ θεία ταπείνωση τοῦ Ἰησοῦ. Γι’ αὐτὸ καὶ στὴν Ἀνατολὴ δίνεται ἡ ἔμφαση στὴν προσευχὴ τοῦ Ἰησοῦ – γιὰ νὰ μένει στὴν καρδιὰ σταθε­ρὰ τὸ ὄνομα καὶ ἡ παρουσία Του – καὶ στὴν ἐκζήτηση τοῦ θείου ἐλέ­ους, δηλαδὴ τὴ συναίσθηση τῆς ἀναξιότητος καὶ ἁμαρτωλότητός μας. Μόνο ὅταν κενωθοῦμε ἐσωτε­ρικά, ὑπαρξιακά, εἶναι δυνατὸ νὰ γίνουμε δοχεῖα τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ.

Ὅλες οἱ ἄλλες ἀπόπειρες ἐκφρά­σεως τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, τὰ μεγα­λοπρεπῆ ἐξωτερικὰ συστήματα, τὰ πομπώδη ἐντυπωσιακὰ κατασκευά­σματα πλούτου καὶ κοσμικῆς δυνά­μεως, ποὺ ἀπομιμοῦνται τὰ ἀνθρώ­πινα μέτρα δόξης, ἀποδείχθηκαν γελοιογραφικά, ἄρρωστα κι ἐπικίν­δυνα γιὰ τὴν ἀναγγελία «τοῦ εὐαγ­γελίου τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ».

Ἡ ἀγάπη τῆς δόξης τῶν ἀνθρώ­πων ἀντιτίθεται στὴν ἀγάπη τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ (Ἰω. ιβ΄ 43). Ὅποι­ος ποθεῖ τὴν ἀνθρώπινη δόξα δὲν μπορεῖ νὰ ἐργασθεῖ γνήσια ἱεραπο­στολικὰ γιὰ τὴ φανέρωση τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. Ὅσο κανεὶς οἰκειώνεται καὶ δέχεται τὸ φῶς τῆς θείας δόξης, τόσο περισσότερο ἐλευθερώνεται ἀπὸ τὴ λαχτάρα γιὰ κοσμικὴ ἀνα­γνώριση, γιὰ χρῆμα, φήμη, δύναμη, ἐξουσία.

Ὅπως διαβάζουμε στὸ Γεροντικὸ «Λέγεται περὶ τοῦ Παμβώ, ὅτι τρία ἔτη ἔμεινεν αἰτούμενος τὸν Θεὸν καὶ λέγων μὴ δοξάσῃς με ἐπὶ τῆς γῆς· καὶ οὕτως ἐδόξασεν αὐτὸν ὁ Θεός, ὥστε μὴ δύνασθαί τινα ἀτενίσαι εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἐκ τῆς δόξης ἧς εἰχεν· ἔλαμπε γὰρ λίαν· τὸ δὲ αὐτοῦ χάρισμα ἔσχε καὶ ὁ Ἀββᾶς Σισώης καὶ ὁ Ἀββᾶς Σιλουανός».

Ὃ πειρασμὸς ἀλλοιώσεως τοῦ νοήματος τῆς θείας δόξης μὲ ἐξωτε­ρικὲς ἐπιφάσεις μεγαλείου, θεαματι­κῆς ἐμφανίσεως καὶ μὲ μεγαλόστο­μες διακηρύξεις ἐπανειλημμένως πλήγωσε τὴν Ἐκκλησία καὶ διάφο­ρες μορφὲς ἱεραποστολικῆς δράσε­ως. Ζημίωσε τὸ Χριστιανισμὸ σὲ πολλὲς περιοχὲς τῆς γῆς, ταυτίζον­τάς τον στὴ σκέψη τῶν ἀνθρώπων μὲ διάφορα συμφέροντα καὶ ἐξουσί­ες τοῦ κόσμου τούτου, δίνοντας λαβὴ στὴν ἀντιχριστιανικὴ προπα­γάνδα γιὰ ἐκμετάλλευση.

Ἡ κατ’ ἐξοχὴν ὥρα τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ὥρα τῆς ἐλεύθε­ρης ἀποδοχῆς τοῦ Πάθους. Εἶναι ἐπίμονη ἡ χρήση τῶν λέξεων ποὺ χρησιμοποιοῦνται ἀπὸ τὸν Κύριο κατὰ τὸ Μυστικὸ Δεῖπνο, σὰν πα­νηγυρικὸ προοίμιο καὶ σύνοψη τῶν ὅσων θὰ ἀπεκάλυπτε γιὰ τὴν ἀγά­πη, τὸ δρόμο πρὸς τὸν Πατέρα, τὴν ἔλευση τοῦ Πνεύματος, τὸ νόημα τοῦ μαρτυρίου Του: «Νῦν ἐδοξάσθη ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου καὶ ὁ Θεὸς ἐδοξάσθη ἐν αὐτῷ. Εἰ ὁ Θεὸς ἐδοξάσθη ἐν αὐτῷ καὶ ὁ Θεὸς δοξάσει αὐτὸν ἐν ἑαυτῷ καὶ εὐθὺς δοξάσει αὐτόν» (Ἰω. ιγ΄ 31-32).

Σὲ κανένα ἄλλο πλαίσιο ἔξω ἀπὸ τὸ πλαίσιο τῆς σταυρικῆς ἀγάπης δὲν μπορεῖ νὰ βιωθεῖ καὶ νὰ ἀποκα­λυφθεῖ ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ. Αὐτὴ εἶναι ἡ βαθιὰ πεποίθηση τῶν ἁγίων. «Κἀκεῖνα καὶ ἡμεῖς σπουδῇ πράξωμεν», γράφει ὁ Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος, «ἵνα διὰ τούτων δοξάσωμεν τὸν Πατέρα ἡμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς κληθῆναι καταδεξάμενον, καὶ δοξασθῶμεν παρ’ αὐτοῦ τὴ δόξῃ τοῦ Υἱοῦ, ἧν εἶχε προτοῦ τὸν κόσμον εἶναι παρ’ αὐτοῦ. Τὰ δὲ εἰσίν, ὁ σταυρός, ἤγουν ἡ νέκρωσις τοῦ κόσμου παντός, αἱ θλίψεις, οἱ πειρασμοί, καὶ εἰ τί ἕτερον τῶν παθημάτων Χριστοῦ. Ἃ ὑποφέρον­τες ἐν ὑπομονῇ μιμούμεθα τοῦ Χριστοῦ τὰ παθήματα. Δοξάζομεν δὲ δι’ αὐτῶν τὸν Πατέρα ἡμῶν καὶ Θεόν, ὡς Υἱοὶ αὐτοῦ χάριτι καὶ συγκληρο­νόμοι Χριστοῦ». Ἡ ἐλεύθερη ἀπο­δοχὴ τοῦ πόνου ἐν ὀνόματι τῆς ἀγάπης καὶ τῆς δικαιοσύνης δὲν ἀντιτίθεται στὸ δοξολογικὸ βίωμα. Ἀντίθετα, τὸ στηρίζει. Τοῦ προσφέ­ρει τὴν ἀληθινὴ ἐσχατολογικὴ διά­σταση (Β΄ Κορ. δ΄ 17).

Εὐλογημένοι ὅσοι μποροῦν νὰ βλέπουν τὴ λάμψη τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ στὴν ὑπομονετική, ἑκούσια συμμετοχὴ στὰ παθήματα τῆς ἀνθρωπότητος· στὴ φτώχεια τῶν φτω­χῶν αὐτῶν τοῦ κόσμου, στὴν ἀδυ­ναμία τῶν ἀδυνάτων, στὴ δίψα γιὰ δικαιοσύνη· στὴν ἐλεύθερη συμμε­τοχὴ στὸν πόνο, τὸ μαρτύριο τῶν ἄλλων μὲ γνήσια, ἀνιδιοτελῆ ἀγά­πη. Τὸ ἀποφασιστικὰ νέο στὴν ἀγάπη ποὺ ἀποκάλυψε ὁ Χριστὸς δὲν εἶναι τὸ «ἀγαπᾶτε ἀλλήλους», ἀλλὰ κυρίως ἡ συνέχεια: «καθὼς ἠγάπησα ὑμᾶς...», δηλαδὴ μὲ τὴν ἀνιδιοτέλεια, τὴν πληρότητα, τὸ σεβασμὸ στὴν ἀνθρώπινη ἐλευθε­ρία, μὲ τὶς σταυρικὲς διαστάσεις καὶ συνέπειές της. «Τὸ εὐαγγέλιο τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ» μας ἀνακαλεῖ συνεχῶς στὴν τάξη τοποθετώντας μας μπροστὰ στὴ σκληρὴ καὶ ἀπαι­τητικὴ μορφὴ τῆς δόξης τοῦ Σταυροῦ.

Ἔτσι ἡ δοξολογικὴ στάση καὶ ζωὴ δὲν σημαίνει ὑμνολογικὴ φυγὴ σὲ κάποιο κλειστὸ εἰδυλλιακὸ περι­βάλλον, ἀλλὰ ἄνοιγμα παγκόσμιο, συμμετοχὴ στὰ προβλήματα ὅλης της ἀνθρωπότητος, Ἰδιαίτερα τῶν ταπεινῶν καὶ ἀδικημένων, συμπα­ράσταση καθολική. Μία ἀδιάκοπη πνοὴ καὶ ἀκτινοβολία τοῦ πυρὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἄμεσα συν­δεδεμένη μὲ τὶς ἔννοιες τοῦ «φω­τός» καὶ τῆς «δυνάμεως», ἡ «δόξα τοῦ Θεοῦ», ἐκφράζει κάτι ἰδιαίτερα δυναμικό. Ἠ ἐκπληκτικὴ καὶ ὁλοφώτεινη ζωὴ τῶν ἁγίων ἀντιφεγγί­ζει μία τέτοια δοξολογικὴ βίωση τῆς ταπεινώσεως καὶ τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ καὶ διατηρεῖ μία πειστικό­τητα ἱεραποστολική, ἐπίκαιρη γιὰ κάθε ἄνθρωπο, σὲ κάθε ἐποχή, σὲ κάθε κοινωνία.

2. Ἡ δοξολογικὴ κίνηση τοῦ πιστοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας βρίσκε­ται σὲ μία ἀδιάκοπη δυναμικὴ ἐξέλι­ξη. Εἶναι μία συνεχὴς πορεία ἀπὸ δόξης εἰς δόξαν. «Ἠμεῖς δὲ πάντες ἀνακεκαλυμμένῳ προσώπῳ τὴν δό­ξαν τοῦ Κυρίου κατοπτριζόμενοι, τὴν αὐτὴν εἰκόνα μεταμορφούμεθα ἀπὸ δόξης εἰς δόξαν, καθάπερ ἀπὸ κυρίου πνεύματος» (Β΄ Κορ. γ΄ 18).

Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης προτρέπει τὸν πιστό, «... πρὸς τὸ κρεῖττον πάντως ἀλλοιούμενος, καὶ ἀπὸ δόξης εἰς δόξαν μεταμορφούμενος, οὕτω τρεπέσθω, διὰ τῆς καθ’ ἡμέραν αὐξήσεως πάντοτε κρείττων γινόμενος, καὶ ἀεὶ τελειούμενος, καὶ μηδέποτε πρὸς τὸ πέρας φθάνων τῆς τελειότητος. Αὐτίκα γάρ ἐστιν ὡς ἀληθῶς τελειότης τὸ μηδέποτε στῆναι πρὸς τὸ κρεῖττον αὐξανόμενον, μηδὲ τινι πέρατι περιορίσαι τὴν τελειότητα».

Πρόκειται τελικὰ γιὰ μία συνεχῆ ἐπέκταση, μία τάνυση τῶν ἀνθρωπί­νων δυνατοτήτων καὶ ἐπιτευγμά­των ποὺ ὁδηγεῖ στὴν κατὰ χάρη θέωση. Ἡ Χριστιανικὴ ζωὴ ἀποτε­λεῖ μία ἀδιάκοπη κίνηση ἀπὸ κά­θαρση σὲ κάθαρση, ἀπὸ μετάνοια σὲ μετάνοια, ἀπὸ ἀρετὴ σὲ ἀρετή, ἀπὸ γνώση σὲ γνώση· μία δυναμικὴ κίνηση συνεχοῦς ἀνανεώσεως ἐν πνεύματι, «Οὔτε ὁ ἀνιῶν ποτὲ ἵσταται, ἀρχὴν ἐξ ἀρχῆς μεταλαμβά­νων, οὔτε τελεῖται περὶ ἑαυτὴν ἡ τῶν ἀεὶ μειζόνων ἀρχή. Οὐδέποτε γὰρ περὶ τῶν ἐγνωσμένων ἡ τοῦ ἀνιόντος ἐπιθυμία ἵσταται, ἀλλὰ διὰ μείζονος πάλιν ἑτέρας ἐπιθυμίας πρὸς ἑτέραν ὑπερκειμένην κατὰ τὸ ἐφεξῆς ψυχὴ ἀνιούσα πάντοτε διὰ τῶν ἀνωτέρων ὁδεύει πρὸς τὸ ἀόρι­στον».

Τὸ ὅριο θὰ παραμείνει σταθερὰ ἡ θεία οὐσία. Αὐτὸ ὁ ἄνθρωπος δὲν πρόκειται νὰ τὸ φθάσει. Δὲν συμμε­τέχει στὴν οὐσία τοῦ Θεοῦ, ἀλλ’ ὑψώνεται καὶ θεώνεται μὲ τὴν ἀκτινοβολία τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, τῶν θείων ἐνεργειῶν. Αὐτὸ ποὺ ὀνομάζουμε θέωση εἶναι μετοχὴ στὴν ἐνέργεια, στὴ δόξα, ὄχι στὴν οὐσία τοῦ Θεοῦ. Σ’ αὐτὸ τὸ σημεῖο ὁ ἀνθρώπινος νοῦς ἀντιλαμβάνεται ὅτι βρίσκεται σ’ ἕνα σύνορο, τὸ ὁποῖο δὲν μπορεῖ νὰ ὑπερβεῖ. Γι’ αὐτὸ παραιτεῖται ἀπὸ ὁποιαδήποτε ἀπόπειρα περιγραφῶν καὶ παραδί­δεται ἐκστατικά, ἀγαπητικά, μὲ ἀ­γαλλίαση στὴν ἀκτινοβολία τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, ποὺ τὸν ἀναπλάσσει, τὸν μεταμορφώνει, τὸν κάνει ὅλον φῶς.

 

Ἡ δοξολογικὴ κατανόηση τῆς ζωῆς καὶ τῆς ἱεραποστολῆς καὶ ἡ ἐναργέστερη ἔκφραση μιᾶς δοξολογικῆς διαθέσεως στὶς ἱεραποστολι­κές μας σκέψεις, μελέτες καὶ ἐνέρ­γειες δὲν σημαίνει φραστικὲς κορῶνες «εἰς δόξαν Θεοῦ», οὔτε περιορισμὸ τῆς δραστηριότητος σὲ λατρευ­τικές, ὑμνολογικὲς συνάξεις. Δὲν σημαίνει καμμιὰ ὑποτίμηση ἄλλων πλευρῶν τῆς πνευματικῆς ζωῆς, ἀλλὰ ἀγκάλιασμά τους, ἄρθρωση καὶ σύνθεση. Ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ ἤδη ἔχει ἀποκαλυφθεῖ ἐν Χριστῷ καὶ οἱ χριστιανοὶ εἴμαστε κεκλημένοι σὲ μία συνεχῆ ἐνεργητικὴ βίωση καὶ φανέρωση αὐτῆς τῆς δόξης, ποὺ ταυτίζεται στὴ βιβλικὴ ὁρολογία μὲ τὴ «βασιλεία τοῦ Θεοῦ».

Ἡ θεολογικὴ σκέψη, ἡ λατρευτι­κὴ ζωή, ἡ καθημερινὴ κίνηση καὶ δραστηριότητα περνοῦν μ’ αὐτὴ τὴ δοξολογικὴ ἐνατένιση, θέρμη κι ἐλπίδα σ’ ἕνα ἄλλο ἐπίπεδο. Πάνω ἀπὸ τὶς ἀφηρημένες ἀναλύσεις, τὴ συναισθηματικὴ ἔξαρση καὶ τὴ βουλητικὴ δεοντολογία. Γίνονται παλ­μὸς ζωῆς ἐν Χριστῷ, ἔκχυση ἁγιοπνευματικοῦ φωτός, δοξαστικὸ χα­ρᾶς.